Γενικά
Ο αλευρώδης του καπνού (Bemisia tabaci) ανήκει στην οικογένεια Aleyrodidae και στην υπο-οικογένεια Aleyrodinae. Αυτό το έντομο εντοπίστηκε αρχικά σε καπνό στην Ελλάδα το 1889, εξού και η ονομασία tabaci. Στη συνέχεια βρέθηκε στις περισσότερες τροπικές και υποτροπικές χώρες του κόσμου. Το αρχικό ενδιαίτημα ήταν ίσως μια τροπική ή υποτροπική περιοχή, πιθανώς το Πακιστάν.
Ο αλευρώδης του καπνού (Bemisia tabaci) έχει ένα ευρύ φάσμα φυτών-ξενιστών και έχει επηρεάσει μια εξαιρετικά μεγάλη ποικιλία καλλιεργειών σε όλο τον κόσμο. Προκαλεί ζημιές ιδιαίτερα σε υποτροπικές και τροπικές περιοχές. Ο αλευρώδης του καπνού (Bemisia tabaci) προκαλεί φόβο λόγω της υψηλής ανθεκτικότητάς του σε πολλά εντομοκτόνα και της τάσης του για μετάδοση ιών.
Βιολογικός κύκλος και εμφάνιση του αλευρώδη του καπνού
Ο αλευρώδης του καπνού (Bemisia tabaci) έχει έξι στάδια: το αυγό, το πρώτο, το δεύτερο, το τρίτο και το τέταρτο προνυμφικό στάδιο (συχνά αναφέρεται ως «νύμφη» παρόλο που αν χρησιμοποιήσουμε αυστηρούς όρους αυτό δεν ισχύει) και το ενήλικο. Οι προνύμφες εντοπίζονται στην κάτω πλευρά των νεαρών φύλλων και έχουν οβάλ σχήμα. Οι προνύμφες πρώτου σταδίου κινούνται ενώ οι προνύμφες των υπόλοιπων σταδίων παραμένουν αδρανείς επάνω στα φύλλα. Οι προνύμφες τέταρτου σταδίου εξελίσσονται σε μια κίτρινη, σχεδόν κυκλική νύμφη στην οποία τα κόκκινα μάτια και τα λευκά φτερά του ενήλικα είναι ήδη ορατά. Αυτές οι νύμφες εντοπίζονται στα παλαιότερα φύλλα.
Το ενήλικο αναδύεται από τη νύμφη μέσω μιας σχισμής σε σχήμα Τ. Τα ενήλικα είναι συχνά διασκορπισμένα σε ολόκληρο το φυτό όπου εναποθέτουν τα αυγά τους. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο σε ένα και μόνο φύλλο μπορούν να παρατηρηθούν όλα τα διαφορετικά στάδια ανάπτυξης. Αν ταρακουνηθούν τα προσβεβλημένα φυτά, τα ενήλικα πρώτα θα πετάξουν και μετά θα επιστρέψουν στην κάτω επιφάνεια των φύλλων. Το ενήλικο έχει καλά αναπτυγμένη στοματική κοιλότητα με την οποία διατρυπά και αρχίζει να απομυζεί τον φυτικό χυμό αμέσως αφού αναδυθεί. Αυτό το έντομο καλύπτεται με μια λευκή κηρώδη ουσία.
Το ενήλικο (Bemisia tabaci) μοιάζει αρκετά με τον αλευρώδη του θερμοκηπίου (Trialeurodes vaporariorum) αλλά είναι ελαφρώς μικρότερο και πιο κίτρινο. Πιο χαρακτηριστικά, τα φτερά του αλευρώδη του καπνού (Bemisia tabaci) είναι κάθετα και παράλληλα με το σώμα.
Συμπτώματα προσβολής
Οι προνύμφες του αλευρώδη χρειάζονται πολλή πρωτεΐνη για να αναπτυχθούν με αποτέλεσμα να καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες φυτικού χυμού. Ο φυτικός χυμός περιέχει υψηλή αναλογία σακχάρων και η περίσσεια τους αποβάλλεται ως μελίτωμα με τις μεγαλύτερες προνύμφες να αποβάλλουν μεγάλες ποσότητες. Η ζημιά που προκαλούν οι αλευρώδεις σε μια καλλιέργεια είναι το αποτέλεσμα της απομύζησης χυμών από τα φύλλα του φυτού και της έκκρισης μελιτωμάτων. Αυτό μπορεί να έχει τις εξής συνέπειες:
- Εάν ο πληθυσμός είναι πολύ μεγάλος, η σίτιση με φυτικό χυμό μπορεί να επηρεάσει τη φυσιολογία του φυτού με συνέπεια την επιβράδυνση της ανάπτυξής του. Σε συνθήκες άμεσης έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία, τα φύλλα μπορεί να μαραθούν και να πέσουν. Τέτοιες ζημιές στα φύλλα μπορούν με τη σειρά τους να επηρεάσουν την ανάπτυξη των καρπών και να επιφέρουν μείωση της απόδοσης.
- Το μελίτωμα που εναποτίθεται στα φρούτα τα κάνει κολλώδη. Το μελίτωμα προσκολλάται στους καρπούς και αναπτύσσονται μύκητες της καπνιάς (Cladosporium spp.) που καθιστούν τους καρπούς ακατάλληλους για πώληση. Σε περιπτώσεις σοβαρής προσβολής ο καρπός θα σαπίσει. Μπορούν επίσης να αναπτυχθούν μύκητες της καπνιάς επάνω στα φύλλα, μειώνοντας τη φωτοσύνθεση και τη διαπνοή.
- Το Bemisia tabaci είναι γνωστό για τη μετάδοση ιών όπως ο ιός του κίτρινου καρουλιάσματος των φύλλων της τομάτας (TYLCV).
- Η κατανάλωση φυτικών χυμών και η έκκριση μελιτώματος από τους αλευρώδεις μειώνουν την καλλωπιστική αξία των καλλιεργειών. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τα καλλωπιστικά φυτά.
- Οι προνύμφες εκχέουν ένζυμα στο φυτό που αλλάζουν τις συνήθεις φυσιολογικές διεργασίες τους. Σε ορισμένα φυτά-ξενιστές, αυτό μπορεί να προκαλέσει ζημιές όπως ακανόνιστη ωρίμανση της τομάτας και της πιπεριάς, κιτρίνισμα των στελεχών των λουλουδιών της ζέρμπερας και σοβαρό κιτρίνισμα των φύλλων στη φασολιά. Άλλα συμπτώματα είναι η εμφάνιση χλωρωτικών κηλίδων, το κιτρίνισμα, η πτώση των καρπών και των φύλλων και η παραμόρφωση των καρπών.